Sprytny Smart

Smart, SMART, a nawet smart, to jedna z najpospolitszych nazw tego i owego w języku angielskim. Czasem pochodzą one wprost od przymiotnika, sugerując bystrość i elegancję. Czasem są skrótowcami od nazw utworzonych tak, żeby powstał pożądany wyraz. Internetowe słowniki skrótów wymieniają ponad 100 jego rozwiązań i objaśnień, np. armia amerykańska zna jakiś Special Medical Augmentation Reaction Team, natomiast amerykański Departament Sprawiedliwości ma coś, co się nazywa Office of Sex Offender Sentencing, Monitoring, Apprehending, Registering, and Tracking, skracany akurat w taki właśnie sposób.
Doszło nawet do tego, że istnieje polskie czasopismo o nazwie Smart, które – jak podano – jest kwartalnym informatorem o nowościach na polskim rynku. Wydawca widocznie uważa czytelników za bardzo mało smart, skoro sądzi, że nie zauważą reklamowego charakteru tego pisma.

Mały smart od litery małej

Ostatnią z samochodowych nazw, których omówienie zapowiedziałem, jest Smart. Niektórzy twierdzą wprawdzie, że powinno być smart (od małej litery), bo tak jest na logotypie firmy, ale w tekście polskim wielka litera będzie jak najbardziej na miejscu. Trzeba przecież pamiętać, że w języku polskim mamy ortograficzne rozróżnienie Smart «nazwa firmy i marka samochodów» oraz smart «samochód tej marki».
Pochodzenie nazwy jest banalne (angielskie smart znaczy «inteligentny» a też «elegancki»), choć jest to przykład nazwy stworzonej dla efektu. Pełna nazwa, która była bazą dla tego skrótu, to Swatch Mercedes Art. Pierwsze 2 wyrazy to znane marki, trzeci to właściwie wypełniacz, który w sposób sztuczny tworzy właściwą nazwę.

Samochodowa marka z Bułgarii?

Dziś ostatnia nazwa nazwiskowa w serii samochodowej. Chodzi o nazwę pochodzącą od Ferdinanda Porschego (1875–1951), austriackiego konstruktora, który wcześniej zasłynął jako twórca Volkswagena zwanego u nas Garbusem (Niemcy nazywają go Käfer «chrząszcz»).
Jak zwykle ciekawsza sprawa z pochodzeniem nazwiska, zwłaszcza że ta etymologia spodoba się większości czytelników tego blogu. Nazwisko Porsche ma najprawdopodobniej rodowód słowiański, a wywodzi się z imienia Borys. Pochodzenie tego imienia to sprawa skomplikowana, o czym pisałem w Słowniku imion, ale na użytek tego tekstu przyjmijmy, że jego źródłem jest słowiański rdzeń bor «walka». Nie ulega jednak wątpliwości, że imię to pochodzi z bułgarskiego.

Łado, łado!

Po polsku przyjęło się używać nazwy Lada, która jest angielską formą nazwy najpierw radzieckiej, potem rosyjskiej marki samochodowej. Jako nazwa firmowa obowiązuje również u nas, ale ze względu na pokrewieństwo języków śmiało można też pisać i mówić Łada. Nazwa została zaczerpnięta z mitologii słowiańskiej, w której była imieniem bogini wiosny. Gwoli ścisłości trzeba powiedzieć, że autentyczność takiego bóstwa była kwestionowana, bo z naszego punktu widzenia może to okazać się istotne. Etymolodzy zwracają uwagę, że łada (lada) było w wielu językach słowiańskich epitetem, którym obdarzano nowożeńców, znanym także u nas, bo w polskich ludowych pieśniach weselnych często występuje przyśpiew łado łado. Wyraz ten ma oczywiście związek z wyrazem ład, a najlepiej skojarzyć go z czasownikiem ładzić, czyli «zgadzać się».